CANTOS DE REIS
Cantámosche os Reis
guedello de cabra,
Cantámosche os Reis
non nos deches nada.
O inverno trouxo consigo un andazo de gripes e catarros que acompañaron ás festas de Nadal: San Estevo, os Santos Inocentes como día das falcatruadas, San Silvestre coas súas pedestres carreiras, achegáronnos ao San Manuel, día co que comeza o ano e, logo de darlle a benvida, mentres facemos novos propósitos para 2018 e apuramos as últimas doses de xarope, case sen decatarnos, estamos contemplando a Cabalgata de Reis, cargados de ilusións e tomando o roscón, por aquilo da tradición, para xa, de seguido, catarreiras á marxe, voltar á rutina, que estes días de lecer alteraron.
Matino, nestas miudezas, mentres o Rei Melchor, escoltado por Gaspar e Baltasar, subido a un estrado, con todos os seus atavíos: maxestática coroa, longas barbas, manto de armiño, político ao seu carón..., dirixe unhas palabras aos máis cativos, nunha cidade galega, ao tempo que a cámara de televisión percorre as ávidas e esperanzadas olladas dos maís novos nesta tarde de ilusión.
Que diferenza, a posta en escena, coa que eu vivín alá polos anos sesenta e setenta do pasado século, esta tarde-noite de Reis, -anos de infancia e mocidade-: Durante a neneza, a tarde do día cinco, saïamos pola aldea ou barrios veciños, a cantar unhas panxoliñas na compaña dos irmáns ou amigos, percorrendo portas e recibindo, a cambio, o aguinaldo. Rematabamos con:
Cantámoslle os Reis
ao kikirikí,
senón nos dan nada
marchamos de aquí.
Xa na época da adolescencia incorporabámonos á Xunta de Reis, que abranguía á mocidade e a todos aqueles que se sumaban á troula. Consistía en saír en noite tan especial, percorrer a parroquia, naturalmente que a pé, e en cada barrio, en puntos estratéxicos, que abranguesen varias vivendas, a roda de cantores interpretaba un ou dous Cantos de Reis. Nalgunhas ocasións, en vivendas especiais, antes do canto propiamente dito, un solista facía referencia aos seus moradores cunha copla pícara e alusiva a tal familia.
Todo comezaba, un tempo atrás, con xuntanzas na Casa do Emigrante, para ensaiar os cantos de anos anteriores ou incorporar algún novo. Polo xeral o núcleobásico era a Parroquia. Así, cada una destas entidades (falo do meu Concello, Cotobade) tiña os seus cantares propios.
Chegado o día, a Xunta de Reis, interpretaba algún cantos na Igrexa Parroquial de San Miguel, a carón do nacemento e coa presenza do abade, que logo convidaba no baixo da Casa Reitoral, dando así comezo o percorrido parroquial que ocupaba ata a madrugada.
Todo remataba cunha festa no Salón Cotobade, alí a gastronomía daría paso á algarabía do baile, onde as notas musicais voarían dende o punteiro dalgún gaiteiro local, que coa compaña dunha caixa, tamboril ou bombo, sempre acompañaba aos cantores no seu desprazamento de aldea en aldea. Tampouco faltaban os fogutes que anunciaban a chegada da Xunta a un barrio. Peza fundamental de tal comitiva, eran os recaudadores, xeralmente aqueles menos dotados para o pentagrama, pero con máis don de xentes, encargados de anotar ingresos e gastos dos donativos dos veciños; cartos que serían invertidos en cubrir gastos e o sobrante destinado a alguna obra ou necesidade parroquial urxente.
Pouco a pouco, novos costumes, números demográficos en franco retroceso, e outros factores, fixeron que esta leda e tradicional festa fose esmorecendo ata a súa desaparición.
Anos máis adiante, xa perdida esta tradición, o Concello, tratou de recuperar estes cantos de Reis, facendo un Concurso por parroquias, nun determinado lugar, mais perdendo o verdadeiro espírito que as mantivera ao longo do tempo.
5/01/2018